(តមកចប់)
អំពីការធ្វើលាន
បើពូនកណ្ដាប់រួចហើយត្រូវរៀបចំធ្វើលានសម្រាប់បោកស្រូវតទៅ លាននោះធ្វើក្នុងស្រែណាដែលគោកឬធ្វើក្នុងភូមិក៏បាន តែគេច្រើនធ្វើកន្លែងដែលស្រឡះប្រយោជន៍ដល់ពេលរោយមានខ្យល់ងាយរោយ ។
បើធ្វើលានក្នុងស្រែ ដំបូងត្រូវចាំងគល់កញ្ជ្រាំងប្រមូលយកចេញឲ្យអស់ ហើយយកក្របីឬគោបញ្ជាន់ដីឲ្យហាប់ល្អហើយយកចបចាំងស្នាជើងក្របីគោនេះឲ្យស្មើ ហើយដងទឹកមកស្រោចឲ្យជោក ហើយយកជើងកៀរឲ្យរលីងស្អាតមែនទែន ។
បើធ្វើក្នុងភូមិគ្រាន់តែចាំងស្មៅឲ្យស្អាតហើយបោសឲ្យរលីងប៉ុណ្ណោះបាន ព្រោះដីក្នុងភូមិហាប់ស្រាប់មិនបាច់បញ្ជាន់ទៀតទេ ប៉ុន្តែលានទាំងពីរនេះបើធ្វើសព្វគ្រប់ដូចគ្នាហើយ ត្រូវយកចំបើងមកក្រាលពីលើឲ្យស្ដើង ៗ ប្រយោជន៍កុំឲ្យដីបែកក្រហែងក្រែងគ្រាប់ស្រូវហូរចូលតាមក្រហែងដីនោះ បើធ្វើលានរួចហើយត្រូវរៀបចំដឹកស្រូវតទៅទៀត ។
អំពីការដឹកស្រូវ
បើស្រែនៅមានទឹកត្រូវដឹកដោយគាវ គឺយកក្របីឬគោមកទឹមហើយយកដំដៀវដាក់លើកវា យកខ្សែ ១ ចងព័ទ្ធពីក្រោមកវាទៅក្បាលដំដៀវទាំងសងខាង ខ្សែនេះហៅថាខ្សែទាម ហើយយកខ្សែដែលចងជាប់នឹងចុងមេគាវទាងពីរទៅនឹងក្បាលដំដៀវទាំងសងខាងនេះ ហៅថាត្រចៀកគាវ ទឹមគាវហើយសព្វគ្រប់បរគាវនោះសំដៅទៅពំនូកកណ្ដាប់ដែលពូនទុកនោះ លុះបរទៅដល់ហើយបង្វិលគាវស្រួលបួលក៏លើកកណ្ដាប់អំពីពូកនោះម្ដង ១ ដំបផ្ទុកទៅក្នុងគាវហើយក្រោយនេះត្រូវផ្ទប់បែរក្បាលកណ្ដាលទៅមុខទៅក្រោយ ១ ស្នើដាក់បែរទៅសងខាង ១ ស្នើដាក់ទៅមុខក្រោយ ផ្ទុយគ្នាដូច្នេះប្រយោជន៍កុំឲ្យកណ្ដាប់ជ្រុះពេលបរគាវទៅ ទុកជារលាក់បែបណាក៏មិនធ្លាក់កណ្ដាប់ដែរ កណ្ដាប់នេះដឹកម្ដងបាន ១ ប្លូន ២ ប្លូនឬ ១០០ កណ្ដាប់តាមកំឡាំងក្របីគោខ្សោយខ្លាំង ហើយបើបានដឹកមកដល់លានហើយហើយត្រូវរើកណ្ដាប់ចុះរៀបជាទុងហើរទៀត របៀបរៀបទុងហើរនេះ បើលានវែងបណ្ដោយប៉ុន្មានក៏រៀបឲ្យផុតលាននោះទៅរៀបឲ្យប្របេះមាត់លានម្ខាង រៀបយកក្បាលចេញ យកចុងចូលដូចរៀបពូកជ្រុងដែរ ប្លែកតែនេះរៀបវែងឲ្យផុត ១ បណ្ដោយលាន រៀបពេញ ១ ស្នើហើយរៀប ១ ស្នើទៀតប្រហែលជាស្មើក្បាលបានហើយ បើមិនអស់កណ្ដាប់ទេ ក្រោយនេះរៀបតែមួយចំហៀងគឺយកចុងកណ្ដាប់ទល់នឹងទុង ហើយយកក្បាលកណ្ដាប់ចូលទៅក្នុងលានរៀបហែ ឲ្យស្មើគ្នានឹងទុងហើរ ប៉ុន្តែនៅ ១ ដំបនឹងផុតត្រូវរៀបក្បាលកណ្ដាប់ចេញ របៀបរៀបនេះដូចយើងរៀបម៉ែត្រដូច្នោះ ដែលរៀប ១ ចំហៀងក្រោយនេះ គេហៅថា ១ ផ្អែក ព្រោះរៀបផ្អែកទៅលើទុងហើរ បើរៀប ១ ផ្អែកមិនអស់ រៀប ១ ផ្អែកទៀតទាល់កាលណាអស់កណ្ដាប់ ប៉ុន្តែ ១ ផ្អែករៀបឲ្យខ្ពស់ជាងមុនបន្តិច ៗ ដល់ក្រោយយកកណ្ដាប់ប្រក់តាំងពីទុងហើរសង្កត់ក្បាលកណ្ដាប់ហែឡើងទៅដល់ផ្អែកក្រោយបង្អស់លែងរបៀបនេះដូចគ្នានឹងប្រក់ក្បឿងដែរ ហើយបើមានភ្លៀងមកពីរបីមេក៏មិនទទឹកដល់ក្នុងទេ គ្រាន់តែទទឹក ១ ស្នើលើប៉ុណ្ណោះ របៀបរៀបទាំងទុងហើរ ទាំងផ្អែកផង រួមហៅថា ថ្នឹមកណ្ដាប់តែម្យ៉ាង ។
អំពីការបោក
ស្រូវនេះខ្លះដឹកឲ្យហើយទើបបោក ខ្លះដឹកបណ្ដើរបោកបណ្ដើរ របៀបបោកនេះជញ្ជូនកណ្ដាប់មករៀបវែងហែចំនួន ៥ ដំបហើយរៀបឲ្យខ្ពស់ឡើងទាល់គ្រប់ ១០០ កណ្ដាប់ ដូចរបៀបពូក ១ ចំហៀងស្លាត់ដែរ បើអ្នកបោកប៉ុន្មាននាក់ក៏រៀបកណ្ដាប់ប៉ុណ្ណោះព្រនូត ហើយយកក្ដារបោកមកដាក់ប្របនឹងព្រនូតកណ្ដាប់នោះ យកតំបៀតត្បៀតកណ្ដាប់ម្ដង ១ កណ្ដាប់បោកនឹងក្ដារបោក ៗ បាន ៣. ៤ គ្ឌូកត្រូវបង្ហើបតំបៀតយកម្រាមដៃដែលក្ដាប់តំបៀតឆ្កើះកណ្ដាប់ឲ្យវិលទៅម្ខាងហើយបោកតទៅទៀត ប៉ុន្តែការឆ្កើះកណ្ដាប់ត្រូវឆ្កើះឲ្យរហ័សទីបំផុត គឺដៃដែលឆ្កើះកណ្ដាប់ នឹងដៃដែលបង្ហើបតំបៀតត្រូវឲ្យទៅព្រមគ្នា បើមិនដូច្នោះទេគ្រាន់តែបង្ហើបតំបៀតកណ្ដាប់ក៏ធ្លាក់ចុះហើយ ពិបាកយើងត្បៀតកណ្ដាប់ឡើងទៀត របៀបបោកត្រូវបែរមុខទៅបណ្ដោយខ្យល់ហើយដាក់ក្ដារបោកបៀតទៅក្បាលលានបន្តិច កុំឲ្យចំពាក់កណ្ដាលលានក្រែងខ្យល់បកមកខ្លាំងប៉ើងគ្រាប់ស្រូវផុតទៅចុងលាន បើបោកអស់ ១ លីគឺ ១០០ កណ្ដាប់ហើយត្រូវខ្វារយកស្លឹកនឹងស្មែងស្រូវដែលបោកដាច់នោះចេញម្ដង គឺយករនាស់ខ្វារដំបូងត្រូវខ្វារឲ្យស្រាលដៃ គឺខ្វារម្ដងបន្តិច ៗ តែខ្វារច្រើនគ្រាប់ស្រូវលុបទៅលើស្លឹកនឹងស្មែងស្រូវបាត់អស់ មិនសូវបានស្អាតទេ ខ្វាររួចហើយត្រូវយកអំបោស ៗ ម្ដងទៀត ធ្វើយ៉ាងនេះទាល់កាលណាបោកអស់ស្រូវ ។
បោកបោរ
គេយកក្រលៀមទៅកាត់ស្រូវឲ្យបៀតទៅគល់កាត់ ៤-១០ គុម្ព គេទុក ១ ដុំ ៗ អ្នកណាកាត់ចេះតែកាត់ទៅ អ្នកណាបោក យកបោរទៅកន្លែងដែលកាត់នោះ ហើយយកតំបៀតត្បៀតស្រូវដែលកាត់គរទុក ១ ដុំៗ នោះយកទៅបោកក្នុងបោរ ដល់បានគ្រាប់ស្រូវច្រើនកើបចេញចាក់ក្នុងកន្ទេលម្ដង បោកហើយមួយកន្លែង អូសបោរទៅបោក ១កន្លែងទៀត កាត់បោរនេះគេមិនចងដូចច្រូតទេ គេគ្រាន់តែកាត់គរ ១ ដុំៗប៉ុណ្ណោះ របៀបបោកបោរនេះខ្មែរមិនសូវមានបោកទេ មានយួននិយមបោកច្រើន ។
បញ្ជាន់
របៀបបញ្ជាន់ គេយកស្រូវរៀបឲ្យចំកណ្ដាលលានចំនួន ១ ឱបមូល យកគល់ចុះយកចុងឡើង ហើយជញ្ជួនកណ្ដាប់មករៀបព័ទ្ធជុំវិញ យកគល់ចុះដូចគ្នា ១ ជុំកាត់ចំណងម្ដង ៗ ទាល់កាលណារៀបហើយរបៀបរៀបប៉ុន្មាន ១០០ ឬ ២០០ កណ្ដាប់ក៏បានដែរតាមត្រូវការ ដល់រៀបកណ្ដាប់ហើយ យកពួរចងកក្របីឬគោឲ្យជាប់គ្នាប៉ុន្មានក៏បានដែរ ហើយបរទៅលើស្រូវដែលត្រូវបញ្ជាន់នោះ បរវិលជុំវិញត្រងអាចម៍នោម បើត្រងទាន់ ៗ បើមិនទាន់ក៏ចោលទៅក្នុងស្រូវនោះចុះ បញ្ជាន់ឲ្យទក់បន្តិចហើយយកឈើ ១ វែងចុងបន្តិចទ្រង់ទ្រាយដូចដងវែកសំរួចចុងឲ្យស្រួចឆ្កើះបង្ហើបស្រូវដែលបញ្ជាន់ហាប់នោះឲ្យធូរឡើងវិញ ត្រង់ណាជ្រះយករនាស់ខ្វារចោលចេញ ណាមិនទានជ្រះបញ្ជាន់តតទៅទៀត ទាល់តែកាលណាជ្រះអស់ ហើយខ្វារចំបើងចោលចេញឲ្យអស់ ហើយរៀបបញ្ជាន់តទៅទៀតជាថ្មី ទាល់កាលណាអស់របៀបបញ្ជាន់នេះ មិនបាច់ត្រជុះចំបើងដូចបោកក្ដារទេ បោកក្ដារមានអ្នកត្រជុះចំបើងទៀត ។
ត្រជុះចំបើង
របៀបត្រជុះចំបើង អ្នកបោកស្មានមើលប្រហែលជ្រះហើយគ្រវែងកណ្ដាប់ទៅចុងលានមានអ្នកចាំទទួលត្រជុះ ដំបូងចាប់ក្បាលកណ្ដាប់ក្រឡះចុងកណ្ដាប់ឲ្យជ្រុះស្រូវសិន ហើយច្បូតចំណងទៅខាងចុងយកគល់កណ្ដាប់ទង្គិចទៅក្នុងដីឲ្យជ្រុះស្រូវអស់ ហើយយកទៅគរទុក ១ ដុំ ពេលទំនេរជញ្ជូនចំបើងទៅរៀបធ្វើជាព្រនូត ១ ខ្ពស់សម្រាប់ឲ្យគោក្របីស៊ី ធ្វើតាមត្រូវការដែលធ្វើបាន ។
បើបោក ឬបញ្ជាន់អស់កណ្ដាប់ហើយ ត្រូវរៀបចំរោយស្រូវនោះតទៅ ។
អំពីរបៀបរោយ
ពេលរោយនោះ បើមានខ្យល់ល្អយកកញ្ជើកើបស្រូវឈររោយនៅដីក៏បាន ឬយកក្ដារដំកល់ឲ្យខ្ពស់ឡើងបន្តិច ហើយចាក់រោយទៅក៏បាន បើមិនសូវមានខ្យល់ ឬស្រូវនោះមានចំនួនច្រើនឈររោយនៅដីយូរពេក ត្រូវធ្វើកន្លែងរោយឲ្យខ្ពស់ទើបរោយបានឆាប់ គឺធ្វើរាន ១ ឲ្យខ្ពស់ចំនួន ១ ទូងដៃឲ្យម្នាក់ឡើងឈរលើរាននោះ មានអ្នកកើបស្រូវបន្តទៅឲ្យអ្នកឈរនៅលើរានចាំតែលើកចាក់ៗ រោយ បែបនេះបើអ្នកមានកើបច្រើនរោយ ១ ថ្ងៃបាន ៤–៥ រយថាំង ប៉ុន្តែត្រូវម្នាក់ឈរចាំកាន់អំបោសនៅប្របនោះផង បើឃើញមានស្នែងស្លឹកធ្លាក់មកត្រូវយកអំបោសគ្រវាសភ្លាម កុំឲ្យយូរ ស្រូវក្រោយធ្លាក់សង្កត់មកលើបោសមិនទាន់ ។
របៀបវាល់
ស្រូវដែលរោយហើយប្រមូលគរធ្វើជាដុំខ្ពស់យកចំពោះ (តៅ) វាល់គឺ ២ ចំពោះត្រូវជា ១ ថាំង វាល់ពេញចំពោះចាក់ទៅក្នុងកញ្ឆេរចំនួនជា ៣ ថាំងរែកទៅចាក់ក្នុងដោកឬជង្រុកម្ដង វាល់យ៉ាងនេះដើម្បីឲ្យដឹងថាធ្វើស្រែ ១ ឆ្នាំ តើបានប៉ុន្មានរយថាំង បាន ៥០០ ឬ ១.០០០ ថាំងជាដើម ខ្លះគេចង់ឲ្យដឹងចំនួនហាបគឺវាល ១ ថាំងហើយថ្លឹងមើល តើបានប៉ុន្មាន ១០០ ថាំងក៏គិតគីឡូ តាមចំនួនស្រូវនោះទៅ ។
ទីបំផុតរបស់រឿងដែលតែងអំពីការធ្វើស្រែ របស់ខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំបាទសូមអភ័យទោស ត្រង់ឈ្មោះរបស់សម្រាប់ធ្វើស្រែ នឹងទៅហារដែលប្រើក្នុងផ្ទៃនៃរឿងនេះទាំងអស់ គឺប្រើតាមភាសារបស់ស្រុក ។
ហេតុហ្នឹង បើមានខាតខុសត្រង់ណាមេត្តាជួយបំពេញឲ្យទានផង ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់អ្នកដែលមានអាជីវៈក្នុងការធ្វើស្រែតទៅ ។
អាចារ្យ ឌិញ–ប្រាជ្ញ អាចារ្យពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ខែត្រឃ្លាំង កូសាំងស៊ីន
ស្រុកកោះធំនៃប្រទេសកម្ពុជា 
😀 បើថ្ងៃណាមានគម្រោងទៅលេងទីនោះ ហៅគ្នីហៅគ្នាទៅផងចាស
បានត្រឹមតែស្រម៉ៃ និង គិត មិនដឹងពេលណាបានទៅដល់នោះទេបាទ !! បើម្ចាស់បងទៅប្រាប់វិញផង 😀
កំពុងគិតរើសរែងរវាងកម្ពុជាក្រោម និងសុរិន្ទ។ តែបើទៅសុរិន្ទក្រែងយើងមានបងប្អូនយើងនៅនោះស្រាប់ គ្រាន់បានជួយស្តីថា ណែនាំថាដើរទៅណាសមរម្យ។ តែបើទៅកម្ពុជាក្រោម ដំឡូងមូលសុទ្ធតែម្តង។
ម្យ៉ាងដែរបើទៅផ្នែកខាងលើមានខ្នងបង្អែកអាចពឹងពាក់បាន តែបើចុះទៅផ្នែកខាងក្រោមមានតែខ្លួនទីពឹងខ្លួនហើយ
ថឹមថូវ។ ទោះជាយ៉ាងណាយើងទៅរកខ្នងគ្រាន់នឹងផ្អែកវិញហ្ន៎?
😀
ឯកភាពយ៉ាងពេញទំហឹង!! សង្ឃឹមថាបើម្ចាស់បងធំ បានឮហើយ នឹងត្រៀមចាំទទួល 😀
😀 សូមគាំទ្រម៉ាទំហឹងដែរ និងសង្ឃឹមថាម្ចាស់បងធំហ្នឹង មកឃើញខំមិនទាំងនេះទៅចុះ។
ប្រាកដណាស់ ! ប្រសិនបើដូចការរំពឹងទុកមែន ពិតជាមានទឹកធ្វើស្រែហើយ 🙂